بر اساس اظهارات علی نیکزاد که در ابتدای خرداد ۱۳۹۲ بیان کرده بود، از ابتدای دولت نهم بالغ بر ۴٬۴۰۰٬۰۰۰ واحد مسکن مهر در شهرها و روستاها شروع به ساخت شده‌اند که نیمی از این تعداد در روستاها بوده‌اند که تعداد ۱٬۵۰۰٬۰۰۰ از این تعداد تا خرداد ۱۳۹۲ تحویل شده و مابقی مسکن‌های روستایی می‌بایست تا پایان دولت دهم تحویل داده شوند. در حوزه مسکن مهر شهری حدود ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ واحد تا زمان درج گزارش تکمیل شده و مابقی همچنان در دست ساخت هستند که تکمیل و تحویل آنها به دولت یازدهم کشیده می‌شود.
طرح مسکن مهر در ابتدا در قالب بند د تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۳۸۶ آغاز شد و سپس بر مبنای قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، به صورت پیوسته در دستور کار قرار گرفت. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که این طرح که در حقیقت شامل اجاره بلند مدت زمین جهت احداث مسکن است، در طرح جامع مسکن نیز پیشنهاد شده بود. اما حجم پیشنهاد شده در آن طرح بسیار کمتر بود که در دولت دهم از ۲۰ هزار واحد در سال به ۵/۱ میلیون واحد در سال افزایش یافت.
مبنای شکل‌گیری طرح مسکن مهر
مبنای اصلی مسکن مهر بر این امر مبتنی است که ارزش زمین، بخش قابل توجهی از هزینه تمام شده مسکن را به خود اختصاص می‌دهد. این سهم در کل کشور در دوره ۳۵ ساله برابر ۴۰ درصد و در دهه اخیر برابر ۴۵ درصد بوده است. همچنین در استان تهران این سهم به حدود ۶۰ درصد بالغ می‌شود. بنابراین با حذف یا کاهش ارزش زمین از هزینه تمام شده مسکن، می‌توان تا حدود زیادی هزینه مسکن را کاهش داد. بنابراین طرح مسکن مهر بر اجاره بلند مدت زمین جهت احداث مسکن مبتنی است.
در واقع دولت در راستای پاسخگویی به نیاز مردم به تامین مسکن، طرح مسکن مهر را مطرح کرد و متعهد شد با اجرای این طرح سالانه یک و نیم میلیون واحد مسکونی در سطح کشور بسازد، کارشناسان معتقدند رسیدن به اهداف تعیین شده در این طرح با ساخت سنتی محقق نمی شود و به همین منظور باید اقدامات موثری در امر صنعتی سازی مسکن مهر صورت گیرد. طبق آمار در کشور همسایه ما ترکیه در حدود ۴۰ درصد از ساخت و سازها با روش صنعتی و در ایران کمتر از ۳ درصد انجام می شود. این در حالی است که روش ساخت صنعتی حدود ۵۰ سال پیش وارد ایران شد و مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن کشور نیز در سال ۱۳۵۳ با هدف توسعه صنعتی ساختمان بنا نهاده شد که با اجرای برنامه پنجم توسعه ساخت و ساز صنعتی از ۳ درصد به ۲۰ درصد افزایش می یابد.
نگاهی به بندهای قانونی مرتبط با طرح مسکن مهر
بند «د» ذیل تبصره ۶ بودجه سال ۱۳۸۶ کل کشور بر تأمین مسکن مناسب برای آحاد ملت به خصوص اقشار کم درآمد تأکید جدی داشته و جهت نیل به اهداف تعیین شده راهکارهای متعددی مانند اجاره بلند مدت زمین در چارچوب حق بهره‌برداری از زمینهای دولتی به منظور کاهش قیمت واحدهای مسکونی و حذف قیمت زمین از قیمت تمام شده واحد مسکونی را پیشنهاد کرد.
دستورالعمل اجرایی آیین‌نامه اجرای بند د تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۳۸۶ توسط وزارت مسکن و شهرسازی در جهت اجرایی شدن اهداف طرح مذکور تهیه و در تاریخ ۱۳/۴/۸۶ توسط وزیر محترم مسکن و شهرسازی ابلاغ شد که طی تبصره ۴ ذیل بند «ب» آن، کلیه وظایف وزارت مذکور در خصوص اجرای طرح مسکن مهر در شهرهای زیر ۱۲۰۰۰ نفر اعم از تهیه زمین، دریافت لیست متقاضیان پالایش شده از وزارت تعاون و معرفی متقاضیان به بانک‌های عامل جهت اخذ تسهیلات و نظارت بر تهیه طرح‌های آماده سازی تفکیکی و عملیات آماده‌سازی و عملیات ساخت واحدها به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی واگذار شد.
دولت دهم در جهت پیشبرد اهداف یادشده در زمینه تولید و عرضه مسکن، قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن را تهیه و به عنوان لایحه یک فوریتی در تاریخ ۱/۳/۸۶ جهت تصویب به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد و متعاقباً مجلس شورای اسلامی نیز در تاریخ ۲۵/۲/۸۷ قانون مذکور را با تأیید شورای محترم نگهبان مصوب نمود.
در تاریخ ۱۸/۹/۸۷ طی مصوبه هیأت محترم دولت و با امضای معاون اول محترم رئیس جمهور در شهرهای زیر ۲۵۰۰۰ نفر جمعیت اقدامات مربوط به مسکن مهر به قائم مقامی وزارت مسکن و شهرسازی به عهده بنیاد مسکن انقلاب اسلامی قرار داده شد.
شیوه نامه اجرایی طرح مذکور در شهرهای زیر ۲۵۰۰۰ نفر جمعیت با مبنای واگذاری مسئولیت کلیه امور مسکن مهر به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در تاریخ ۷/۲/۸۸ از سوی وزیر محترم مسکن ابلاغ شد که به همراه فرم‌ها و دستورالعملهای اجرایی پیوست آن مهمترین منبع و مرجع طرح مذکور در شهرهای زیر۲۵۰۰۰ نفر جمعیت است.
شرح وظایف و اقدامات مقدماتی در نظر گرفته شده در این طرح به شرح زیر مشخص شد:
۱. پیش بینی راهکارهای مختلف برای تأمین اراضی اجاره بلند مدت به روشهای ذیل:
- استفاده از زمینهای دولتی در اختیار وزارت راه و شهرسازی
- استفاده از زمینهای ملی در اختیار سازمانهای دولتی غیر از (وزارت راه و شهرسازی) مانند منابع طبیعی و جهاد کشاورزی و سایر وزارتخانه‌ها
- زمینهای توافقی به صورت توافق با مالکین حقیقی و حقوق
- اراضی در اختیار بنیاد مسکن به عنوان نهاد عمومی غیردولتی
۲. پرداخت وام به متقاضیان دارای زمین ملکی، با حفظ مالکیت اشخاص بر عرصه و عیان.
۳. معرفی متقاضیان جهت اخذ تسهیلات ۲۵۰ میلیون ریالی در زمینهایی که امکان ساخت واحد مسکونی، همزمان با اجرای عملیات آماده سازی وجود دارد.
۴. ساخت یک تا ۲ واحد به صورت اضافه اشکوب بر روی واحد مسکونی دارای استحکام بنا و یا تخریب واحد مسکونی فرسوده موجود و ساخت ۳ واحد مسکونی تحت شرایط تعریف شده طرح
۵. ارائه راهکار جهت پرداخت تسهیلات به زمینهای ملکی فاقد سند که گامی مؤثر و بزرگ در جهت پیشبرد طرح و عبور از موانع موجود می‌باشد.
۶. معرفی متقاضیان به بانک با دستور تهیه نقشه جهت انعقاد قرارداد و تعیین مهلت برای اخذ پروانه ساختمان
۷. پرداخت یارانه‌های مسکن مهر، مصوب وزارت محترم راه و شهرسازی با سرفصل‌های:
- کاهش هزینه صدور پروانه ساختمانی و محدود نمودن آن به حداکثر ۱۰۰.۰۰۰ ریال در هر مترمربع
- تخفیف ۵۰% هزینه صدور پروانه ساختمانی و ۵۰% باقیمانده بصورت اقساط ۳۶ ماهه
- کاهش هزینه‌های مهندسی و محدود نمودن آن به حداکثر ۳۰.۰۰۰ ریال در هر مترمربع
- کمک هزینه تهیه طرح آماده سازی به مبلغ ۱۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال برای هر هکتار زمین اجاره ۹۹ ساله
- اجرای شبکه خدمات شهری در محدوده اراضی بزرگ و تامین هزینه های مربوط توسط دولت
- صدور پایان کار عملیات ساختمانی از سوی شهرداریها در مرحله سفت کاری قابل سکونت
منبع: پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی
دفتر تعاونی مسکن مهر 28
